Niedobór żelaza – FAQ
Jakie funkcje pełni żelazo w organizmie?
Żelazo to składnik budulcowy hemoglobiny, która jest podstawowym transporterem tlenu w krwinkach. Ponadto żelazo jest niezbędne do syntezy hormonów tarczycy i jest istotnym elementem struktury enzymów oraz białek.
U kogo występuje zwiększone zapotrzebowanie na żelazo?
Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo występuje u kobiet w ciąży i karmiących piersią, dzieci i nastolatków w okresie dojrzewania, w okresie zwiększonej produkcji czerwonych krwinek, np. w trakcie leczenia niedokrwistości z innych przyczyn.
U kobiet w trakcie menstruacji utrata krwi jest na tyle mała, że zazwyczaj nie jest wymagana dodatkowa suplementacja żelaza w tym okresie.
Jakie są skutki niedoboru żelaza?
Konsekwencją niedoboru żelaza jest niedokrwistość, inaczej zwana anemią. Niedokrwistość to choroba, której konsekwencją jest zmniejszenie utlenowania tkanek i narządów. Tlen transportowany przez erytrocyty (czerwone krwinki) jest wykorzystywany w procesach metabolicznych – m.in. do syntezy energii – zachodzących we wszystkich komórkach organizmu. Konsekwencje niedokrwistości mogą być zatem ogólnoustrojowe a jej objawy różnorodne.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza stanowi 80% wszystkich niedokrwistości.
Jakie są objawy niedoboru żelaza?
Możemy wyróżnić objawy niedokrwistości, które będą występować niezależnie od jej przyczyny. Są to: duszność, tachykardia, czyli przyspieszone bicie serca, bladość skóry i śluzówek, osłabienie, problemy z koncentracją, bóle i zawroty głowy, łatwa męczliwość, zimne kończyny, większe ryzyko infekcji.
Objawy typowe dla niedoboru żelaza to: spaczone łaknienie (glina, kreda, krochmal), ból, pieczenie i wygładzenie powierzchni języka, suchość skóry, bolesne pęknięcia kącików ust, zmiany paznokci (blade, kruche, z podłużnymi rowkami) i włosów (cienkie, łamliwe, o rozdwojonych końcach, łatwo wypadające). Często jednak te specyficzne symptomy u wielu chorych mogą nie występować.
Jakie jest zalecane dzienne spożycie żelaza?
Zalecenia dziennego spożycia żelaza dla mężczyzn i kobiet po menopauzie to 10mg, dla kobiet w wieku rozrodczym – 18mg, dla ciężarnych – 27 mg i dla dzieci – od 7 do 15 mg (w zależności od wieku i płci).
Czy weganie i wegetarianie są bardziej narażeni na niedobór żelaza?
Zaleca się by dzienna spożycie dla wegan i wegetarian było większe, ze względu na gorsze przyswajanie żelaza z produktów roślinnych. Żelazo z produktów roślinnych jest przyswajane w 10%, a z produktów zwierzęcych w 18%. Paradoksalnie, dieta wegetarian i wegan może być bardzo obfita w żelazo, ale jego przyswajanie wciąż niewystarczające.
Dlaczego witamina C jest dodatkowym składnikiem preparatów żelaza?
Witamina C ułatwia przyswajanie żelaza – z tego powodu jest często dodatkowym składnikiem jego preparatów.
Na zmniejszone wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego mają wpływ niektóre spożywane z nim jednoczasowo produkty i substancje. Są to m.in. polifenole (w herbatach), wapń (w produktach mlecznych), kwas fitynowy (w zbożach, orzechach, roślinach strączkowych), które hamują przyswajanie żelaza. Podobny efekt mają leki zmniejszające kwaśność soku żołądkowego.
Jak sprawdzić czy mam niedobór żelaza?
W diagnostyce niedoboru żelaza preferowanym badaniem jest oznaczanie stężenia ferrytyny we krwi. Ferrytyna to białko, które magazynuje żelazo. Niskie stężenie ferrytyny świadczy o zmniejszonej rezerwie żelaza w organizmie. Przewaga badania poziomu ferrytyny nad oceną stężenia żelaza w surowicy wynika z faktu, że ta druga wartość jest zmienna osobniczo, podlega wahaniom dobowym, zależy od wieku i płci. Oznaczanie stężenia transferryny, czyli białka transportującego żelazo również ma swoje wady, ponieważ na wynik będą wpływały wahania poziomu żelaza w surowicy.
Źródło:
Szczeklik, Andrzej, and Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2020. Medycyna Praktyczna, 2020.
Warner, Matthew J. and Muhammad T. Kamran. “Iron Deficiency Anemia.” StatPearls, StatPearls Publishing, 10 August 2020.
