Czy istnieje zdrowa opalenizna?

Choć moda na mocno opalone ciała raczej już dawno za nami, to temat opalenizny co roku pojawia się na nowo w mediach. Nie bez przyczyny jest on wciąż aktualny – konsekwencje zdrowotne nieodpowiedzialnego opalania są bardzo częstym problemem.

Opalanie się może prowadzić do takich stanów jak: przyspieszone starzenie się skóry, powstawanie przebarwień posłonecznych, odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne, stany przedrakowe, nowotwory skóry (np. czerniak, raki skóry).

Niepokojący jest fakt, że z każdym rokiem zachorowalność na czerniaka jest coraz większa. W podobnym tempie rośnie również umieralność na ten typ nowotworu skóry.

Oczywiście promieniowanie słoneczne ma także wiele korzystnych działań. Nie do przecenienia jest rola promieniowania słonecznego w procesie syntezy witaminy D3 w organizmie. Witamina ta powstaje pod wpływem promieni UVB, w skórze z 7-dehydrocholesterolu (prowitaminy D3).

Fototerapia jest wspomagającą metodą leczenia depresji, która jest szczególnie rozpowszechniona w krajach skandynawskich. Nic dziwnego – większość z nas deklaruje lepszy nastrój i ma więcej energii do działania właśnie w słoneczne dni.

Dla wielu osób opalanie się oznacza celową, często nawet kilkugodzinną ekspozycję na słońce, np. podczas wypoczynku na plaży. Tymczasem, w sezonie wiosenno-letnim promieniowanie słoneczne oddziałuje na naszą skórę przez cały czas, który spędzamy poza domem, nawet jeśli nie zażywamy tzw. kąpieli słonecznych. Dlatego, aby czerpać korzyści ze słońca nie musimy od razu zażywać wielogodzinnych “kąpieli słonecznych” – wystarczy codzienne spędzanie czasu na świeżym powietrzu.

Czy istnieje rozsądne opalanie?

Dodatkowe eksponowanie ciała na słońce zazwyczaj jest dla naszego organizmu zbędne, a nawet szkodliwe. Dlatego powinniśmy rezygnować z opalania, szczególnie w godzinach od 10 do 15. Kremów z wysokim filtrem (SPF 30, SPF 50) należy używać nawet wtedy, kiedy nie zamierzamy się opalać, a tylko przebywamy na zewnątrz. Pamiętajmy o nakładaniu filtrów na takie części ciała jak uszy, łokcie twarz, łysina oraz stosowaniu specjalnych pomadek z filtrem na usta. Dobrze jeżeli nasz ubiór jest przewiewny, ale jednocześnie osłania ciało przed promieniowaniem. Szczególną ostrożność muszą zachować osoby stosujące leki fotouczulające (np. sulfonamidy, tetracykliny, niesteroidowe leki przeciwzapalne, trójcykliczne antydepresanty).

Ekspozycja na słońce a starzenie się skóry

Zmiana koloru skóry na bardziej brązowy pod wpływem słońca jest pewnego rodzaju reakcją obronną organizmu. W odpowiedzi na ekspozycję  promieniowanie w skórze wytwarzane jest więcej melaniny – barwnika, który pochłania i rozprasza promienie UV oraz wychwytuje wolne rodniki, a także odpowiada powstawanie opalenizny. Nie oznacza to jednak, że więcej melaniny w skórze i mocniejsza opalenizna zupełnie zabezpiecza nas przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Opalenizna jest pewnego rodzaju mechanizmem kompensacyjnym, oznaką, że organizm próbuje się bronić, podobnie jak gorączka w czasie infekcji.

Konsekwencje opalania to m.in.: suchość skóry, utrata jej elastyczności i płytkie zmarszczki, które z czasem przemieniają się w głębokie bruzdy. Dzieje się tak dlatego że uszkodzony przez promienie UV kolagen nie jest w stanie zachować wystarczającej sprężystości skóry. Co więcej, promieniowanie słoneczne przyczynia się do powstawania szpecących przebarwień i poszerzonych naczynek.

Jeszcze bardziej negatywny wpływ na zdrowie naszej skóry, a tym samym całego organizmu ma korzystanie z solariów. Ponieważ wykorzystuje się w nich promieniowanie UVA, które odpowiada za natychmiastowy efekt opalenizny, w trakcie 15-minutowej wizyty na solarium nasza skóra pochłania taką ilość promieniowania jak w ciągu całego dnia na słońcu.

Źródło:

Cicarma, Emanuela et al. “Sun and sun beds: inducers of vitamin D and skin cancer.” Anticancer research vol. 29,9 (2009): 3495-500.

Gandini, Sara et al. “Reviews on sun exposure and artificial light and melanoma.” Progress in biophysics and molecular biology vol. 107,3 (2011): 362-6. doi:10.1016/j.pbiomolbio.2011.09.011

Holick, Michael F. “Biological Effects of Sunlight, Ultraviolet Radiation, Visible Light, Infrared Radiation and Vitamin D for Health.” Anticancer research vol. 36,3 (2016): 1345-56.

Howe, Megan. “Commercial solariums banned in Australia.” The Lancet. Oncology vol. 16,2 (2015): e58. doi:10.1016/S1470-2045(15)70016-1

Jabłońska, Stefania, and Sławomir Majewski. Choroby Skóry i Choroby Przenoszone Drogą Płciową. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2020.

Krutmann, J, and M Berneburg. “Lichtalterung (Photoaging) der Haut: Was gibt es Neues?” [Sun-damaged skin (photoaging): what is new?]. Der Hautarzt; Zeitschrift fur Dermatologie, Venerologie, und verwandte Gebiete vol. 72,1 (2021): 2-5. doi:10.1007/s00105-020-04747-4

Molloy, Anna et al. “Sun exposure is an environmental factor for the development of blepharospasm.” Journal of neurology, neurosurgery, and psychiatry vol. 87,4 (2016): 420-4. doi:10.1136/jnnp-2014-310266

Petersen, Bibi, and Hans Christian Wulf. “Application of sunscreen–theory and reality.” Photodermatology, photoimmunology & photomedicine vol. 30,2-3 (2014): 96-101. doi:10.1111/phpp.12099

Szczeklik, Andrzej, and Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2020. Medycyna Praktyczna, 2020.