Diety wege a niedobór żelaza

Niedokrwistość to choroba, której konsekwencją jest zmniejszenie utlenowania tkanek i narządów.

Tlen transportowany przez erytrocyty (czerwone krwinki) jest wykorzystywany w procesach metabolicznych – m.in. do syntezy energii – zachodzących we wszystkich komórkach organizmu. Konsekwencje niedokrwistości mogą być zatem ogólnoustrojowe a jej objawy różnorodne.

Jakie są objawy niedokrwistości?

-duszność

– tachykardia, czyli przyspieszone bicie serca

– bladość skóry i śluzówek

– osłabienie

– problemy z koncentracją

– bóle i zawroty głowy

– łatwa męczliwość

– zimne kończyny

– większe ryzyko infekcji

Przyczyn niedokrwistości jest wiele. Można wyróżnić niedokrwistości z powodu utraty czerwonych krwinek (np. w wyniku krwawienia) lub ich nieprawidłowej erytropoezy (produkcji erytrocytów) w szpiku. Do tej drugiej grupy zalicza się niedokrwistość z niedoboru żelaza, która jest najczęstszą postacią niedokrwistości (80% wszystkich).

Żelazo to składnik budulcowy hemoglobiny, która jest podstawowym transporterem tlenu w krwinkach. Ponadto żelazo jest niezbędne do syntezy hormonów tarczycy i jest istotnym elementem struktury enzymów oraz białek.

Zalecenia dziennego spożycia żelaza dla mężczyzn i kobiet po menopauzie to 10mg, dla kobiet w wieku rozrodczym – 18mg, dla ciężarnych – 27 mg i dla dzieci – od 7 do 15 mg (w zależności od wieku i płci).

Zaleca się by dzienna spożycie dla wegan i wegetarian było większe, ze względu na gorsze przyswajanie żelaza z produktów roślinnych.

Żelazo z produktów roślinnych jest przyswajane w 10%, a z produktów zwierzęcych w 18%. Paradoksalnie, dieta wegetarian i wegan może być bardzo obfita w żelazo, ale jego przyswajanie wciąż niewystarczające.

Dodatkowo, na wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego mają wpływ spożywane z nim jednoczasowo produkty i substancje. Są to m.in. polifenole (w herbatach), wapń (w produktach mlecznych), kwas fitynowy (w zbożach, orzechach, roślinach strączkowych), które hamują przyswajanie żelaza. Podobny efekt mają leki zmniejszające kwaśność soku żołądkowego.

Natomiast witamina C ułatwia przyswajanie żelaza – z tego powodu jest często dodatkowym składnikiem jego preparatów.

Poza źle zbilansowaną dietą przyczyną niedoboru żelaza mogą być: choroby przewodu pokarmowego, stany związane ze zwiększoną utratą krwi, stany zwiększonego zapotrzebowania na żelazo, np. okres ciąży i laktacji, okres dojrzewania u dzieci.

Objawy niedoboru żelaza to: spaczone łaknienie (glina, kreda, krochmal), ból, pieczenie i wygładzenie powierzchni języka, suchość skóry, bolesne pęknięcia kącików ust, zmiany paznokci (blade, kruche, z podłużnymi rowkami) i włosów (cienkie, łamliwe, o rozdwojonych końcach, łatwo wypadające). Często te specyficzne symptomy u wielu chorych mogą nie występować.

Podstawowym badaniem w diagnostyce niedokrwistości każdego typu jest morfologia krwi. Wyniki morfologii charakterystyczne dla niedokrwistości z niedoboru żelaza to: spadek liczby czerwonych krwinek (RBC), spadek stężenia hemoglobiny (Hb), spadek średniej objętości krwinki (MCV), spadek zawartości hemoglobiny w krwince (MCH, MCHC).

W diagnostyce niedoboru żelaza preferowanym badaniem jest oznaczanie stężenia ferrytyny we krwi. Ferrytyna to białko, które magazynuje żelazo. Niskie stężenie ferrytyny świadczy o zmniejszonej rezerwie żelaza w organizmie.

Przewaga badania poziomu ferrytyny nad oceną stężenia żelaza w surowicy wynika z faktu, że ta druga wartość jest zmienna osobniczo, podlega wahaniom dobowym, zależy od wieku i płci. Oznaczanie stężenia transferryny, czyli białka transportującego żelazo również ma swoje wady, ponieważ na wynik będą wpływały wahania poziomu żelaza w surowicy.

Źródło:
Desmond, Małgorzata. “Żelazo w Diecie Wegetariańskiej i Wegańskiej – Praktyczne Wskazówki.” Medycyna Praktyczna, 2019, www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/211343,zelazo-w-diecie-wegetarianskiej-i-weganskiej-praktyczne-wskazowki.
Szczeklik, Andrzej, and Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2020. Medycyna Praktyczna, 2020.