Funkcje i choroby tarczycy
Jaka jest funkcja tarczycy?
Tarczyca to mały narząd położony u podstawy szyi. Jest gruczołem produkującym dwa hormony: tyroksynę (T4) oraz trijodotyroninę (T3), które wpływają na metabolizm, termogenezę (wytwarzanie ciepła) oraz regulują funkcję wielu tkanek. Czynność tarczycy jest regulowana przez przysadkę – narząd znajdujący się w mózgu. Przysadka produkuje hormon TSH, który pobudza tarczycę do pracy. Regulacja ta odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, tzn. nadmiar hormonów tarczycy hamuje uwalnianie TSH, a ich niedobór powoduje wzrost stężenia TSH.
Jakie są najczęstsze choroby tarczycy?
Najczęstszą chorobą tarczycy jest jej niedoczynność, czyli hipotyroidyzm. Występuje ona u osób w każdym wieku, ale aż 4-5 razy częściej diagnozuje się ją u kobiet.
Objawy sugerujące niedoczynność tarczycy to: przyrost masy ciała, zaparcia, zmęczenie, obniżony nastrój, senność, zaburzenia pamięci, suchość skóry, łamliwość paznokci, zaburzenia miesiączkowania, uczucie zimna, niskie ciśnienie tętnicze.
Niedoczynność tarczycy może być pierwotna, kiedy wynika bezpośrednio z zaburzonej czynności gruczołu tarczowego lub wtórna, kiedy zaburzona jest czynność przysadki. Wśród przyczyn pierwotnej niedoczynności tarczycy najczęstsze to choroba Hashimoto, operacyjne usunięcie części lub całości tarczycy, stan po leczeniu jodem promieniotwórczym.
Jak diagnozuje się niedoczynność tarczycy?
W diagnostyce zaburzeń czynności tarczycy podstawowym badaniem jest pomiar stężenia TSH. Badanie powinny wykonać osoby, które doświadczają, któregokolwiek z objawów niedoczynności tarczycy, osoby u których w rodzinie występowały choroby tarczycy oraz kobiety planujące ciążę. Normy stężenia TSH mogą różnić się, zależnie od laboratorium i techniki, którą wykonywane jest badanie. Również dla kobiet planujących ciążę i ciężarnych zakres prawidłowych wartości jest węższy. Jeżeli wynik badania TSH jest powyżej górnej granicy normy, należy kontynuować diagnostykę i wykonać pomiar stężenia hormonów tarczycy.
Czym jest choroba Hashimoto?
Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy to choroba o podłożu autoimmunologicznym. Układ immunologiczny w prawidłowych warunkach produkuje specjalne białka, zwane przeciwciałami, pełniące kluczową rolę w zwalczaniu infekcji. W chorobie Hashimoto organizm zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko komórką tarczycy. Konsekwencją tego procesu jest niszczenie tkanki tarczycy i upośledzenie jej funkcji. Tarczyca przestaje produkować wystarczającą ilość hormonów: tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). W odpowiedzi na zmniejszone stężenie T3 i T4 we krwi, przysadka (narząd zlokalizowany w mózgu), działając na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, wydziela większe ilości hormonu tyreotropowego (TSH). Wzrost stężenia TSH we krwi wskazuje na niedoczynność tarczycy.
U kogo występuje choroba Hashimoto?
Choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Częściej występuje ona u pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi (np. cukrzyca typu I, reumatoidalne zapalenie stawów) oraz u osób, u których choroba występowała w rodzinie. Im dłuższy czas trwania choroby, tym dłuższy proces niszczenia tkanki tarczycowej, a objawy bardziej nasilone. Poza dolegliwościami typowymi dla niedoczynności tarczycy, na początku choroby może być obserwowane powiększenie tarczycy, czyli wole. W chorobie Hashimoto, pojawienie się wola związane jest z wysokim stężeniem TSH, które stymuluje rozrost gruczołu.
Jak diagnozuje się chorobę Hashimoto?
Pierwszym krokiem w diagnostyce niedoczynności tarczycy jest oznaczenie stężenia TSH we krwi. Jeżeli wynik jest powyżej normy, należy wykonać kolejne badania laboratoryjne (poziom hormonów tarczycy – fT3, fT4, oznaczanie przeciwciał przeciwtarczycowych – anty-TPO, anty-TG) oraz badanie obrazowe (USG tarczycy).
Czy choroba Hashimoto jest nadrozpoznawana?
Przyczyn coraz częstszego rozpoznawania choroby Hashimoto jest kilka. Lepsza dostępność technik diagnostycznych, takich jak USG tarczycy, czy wykrywanie przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy oraz zwiększona świadomość problemu wśród lekarzy, wiążą się z częstszym zlecaniem badań i wyższą wykrywalnością choroby.
Z drugiej strony, do wzrostu liczby pacjentów z chorobą Hashimoto prawdopodobnie mogą przyczyniać się niekorzystne czynniki środowiskowe, m.in. stres i zanieczyszczenie środowiska. Ponieważ objawy choroby nie zawsze są specyficzne, ale często uciążliwe, wymaga ona różnicowania z innymi popularnymi schorzeniami, takimi jak np. depresja. Dlatego też pomiar stężenia TSH we krwi jest nierzadko jednym z pierwszych kroków na ścieżce diagnostycznej wielu chorób, tak aby już na wstępie wykluczyć niedoczynność tarczycy.
Źródła :
Szczeklik, Andrzej, and Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2020. Medycyna Praktyczna, 2020.
Ruchała M., Szczepanek-Parulska E., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Choroby tarczycy. Med. Prakt., 2018; 7-8: 127–135
