Czym są niepożądane odczyny poszczepienne (NOP)?

W szczepionkach znajdują się drobnoustroje lub ich fragmenty a także wiele dodatkowych substancji, które pełnią m.in. funkcje wspomagające, stabilizujące lub konserwujące. Szczepionki, podobnie jak inne leki, mają działania niepożądane, które mogą, ale nie muszą wystąpić – są to tzw. niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). Większość z nich ma łagodny przebieg i trwa kilka dni. Zazwyczaj nie jest konieczna interwencja lekarza i wdrożenie postępowania leczniczego. Za NOP uznajemy objawy, które pojawiły się do 4 tygodniu po szczepieniu (w przypadku szczepionki na gruźlicę okres ten jest dłuższy).

Dwa najczęstsze niepożądane odczyny poszczepienne to: gorączka i odczyn w miejscu wstrzyknięcia – ból, zaczerwienienie, obrzęk. Objawy te są wynikiem reakcji układu odpornościowego na szczepionkę, zatem są poniekąd dowodem na to, że szczepionka działa (co nie oznacza, że brak objawów świadczy o jej nieskuteczności!).

Co więcej,  ryzyko wystąpienia poważnego NOP jest zazwyczaj wielokrotnie mniejsze niż ryzyko i konsekwencje wynikające z zachorowania na chorobę zakaźną, przed którą chroni dane szczepienie.

Zdarza się również, że przyczyną objawu, który pojawił się niedługo po zaszczepieniu nie jest sama szczepionka, a koincydencja jest przypadkowa.

Poważniejsze objawy należy koniecznie zgłaszać lekarzowi, który powinien zgłosić taki NOP do lokalnej stacji SANEPID. Dzięki zgłaszaniu niepożądanych odczynów poszczepiennych przez pacjentów, a następnie lekarzy nadzór nad szczepionkami mają nie tylko służby lokalne (np. SANEPID), ale także międzynarodowe i sami producenci szczepionek. W związku z tym, możliwe jest aktualizowanie grupy docelowej i wskazań do szczepienia danym preparatem.

Źródło:

Małecka, Ilona. “Szczepienia – Niepożądane Reakcje i Przeciwwskazania.” Medycyna Praktyczna, 2012, www.mp.pl/pacjent/szczepienia/sytuacje-szczegolne/52625,szczepienia-niepozadane-reakcje-i-przeciwwskazania.

“Rozporządzenie w Sprawie Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych Oraz Kryteriów Ich Rozpoznawania.” Medycyna Praktyczna, 2020, www.mp.pl/szczepienia/prawo/aktyprawne/71535,rozporzadzenie-w-sprawie-niepozadanych-odczynow-poszczepiennych-oraz-kryteriow-ich-rozpoznawania.

Szczeklik, Andrzej, and Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2020/21: Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna, 2020.