Anemia – naturalna skłonność czy groźna choroba?
Niedokrwistość (anemia) to stan, w którym w organizmie jest niewystarczająca ilość hemoglobiny. Hemoglobina to barwnik znajdujący się w czerwonych krwinkach (erytrocytach), odpowiedzialny za transport tlenu do narządów i tkanek całego ciała. Niskiemu stężeniu hemoglobiny towarzyszy zazwyczaj nieprawidłowo mała ilość czerwonych krwinek. Jak można sobie wyobrazić niewystarczające ilości erytrocytów i zawartej w nich hemoglobiny mają wpływ na funkcjonowanie praktycznie całego organizmu.
Przyczyny rozwoju anemii można podzielić ze względu na mechanizm jej powstawania.
Po pierwsze, może dojść do upośledzenia produkcji erytrocytów. Szpik kostny, w którym powstają komórki krwi, w sytuacji niewystarczających zasobów substratów (m.in. żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12), będzie produkował krwinki nieprawidłowe, niezdolne do efektywnego pełnienia swoich funkcji. Również w przypadku chorób szpiku, kiedy przestaje on funkcjonować prawidłowo, produkcja erytrocytów będzie częściowo lub całkowicie zahamowana.
Po drugie, może mieć miejsce zwiększony rozpad krwinek czerwonych, wynikający głównie z nieprawidłowej budowy krwinek, najczęściej uwarunkowanej genetycznie (np. w anemii sierpowatej).
Krwotok jest kolejną sytuacją, w której wystąpi niedokrwistość. Utrata krwi może być gwałtowna (np. w trakcie operacji czy na skutek wypadku) lub powolna (np. na skutek długotrwałego, utajonego krwawienia z przewodu pokarmowego).
Jednak najczęstszą przyczyną niedokrwistości jest niedobór żelaza. Diagnostyka tego typu niedokrwistości obejmuje przede wszystkim morfologię krwi, a także badania dodatkowe takie jak stężenie żelaza w surowicy lub stężenie ferrytyny – białka odpowiedzialnego za magazynowanie żelaza w organizmie.
U kogo najczęściej występuje anemia?
– U kobiet w ciąży dochodzi do znacznego zwiększenia objętości krwi krążącej, a także liczby czerwonych krwinek. Wzrost ten nie jest jednak proporcjonalny, dlatego procentowy udział objętości erytrocytów w krwi pełnej, czyli tzw. hematokryt, jest zazwyczaj u ciężarnych obniżony. Prowadzi to do rozwoju niedokrwistości.
– Z wiekiem, funkcjonowanie szpiku ulega stopniowemu pogorszeniu, przez co produkcja czerwonych krwinek jest obniżona. Dlatego, u osób w podeszłym wieku wartości stężenia hemoglobiny są niższe niż u młodszych osób.
– U dzieci i dojrzewających nastolatków, których organizm rośnie w bardzo szybkim tempie, szpik może „nie nadążać” za zwiększającym się zapotrzebowaniem na krew. Co więcej, dużo dzieci nie lubi jeść pewnych pokarmów, często tych bogatych w żelazo, np. mięsa czy zielonych warzyw, przez co są bardziej narażone na rozwój niedokrwistości z niedoboru żelaza.
– U osób stosujących diety bezmięsne anemia występuje częściej niż u pozostałych. To dlatego, że weganie i wegetarianie są szczególnie narażeni na niedobór żelaza. Żelazo pochodzące z produktów roślinnych jest znacznie gorzej przyswajane niż tzw. żelazo hemowe, czyli to, które znajdziemy w mięsie.
Kiedy anemia powinna szczególnie niepokoić?
Anemia u osób predysponowanych – kobiet w ciąży, dzieci i nastolatków, osób starszych, wegan i wegetarian – zawsze powinna być odpowiednio leczona pod nadzorem lekarza. Są to jednak sytuacje, którym niedokrwistość towarzyszy bardzo często i zazwyczaj są szybko diagnozowane oraz z powodzeniem leczone.
Jeżeli jednak leczenie jest nieskuteczne, anemia nawraca lub wartości stężenia hemoglobiny są od początku bardzo niskie, należy aktywnie poszukiwać innych, rzadszych przyczyn niedokrwistości. Ciężka anemia może rozwinąć się np. na skutek przewlekłego krwawienia z narządów wewnętrznych, które nie daje widocznych objawów. W przypadku poważnych chorób przewodu pokarmowego – takich jak nowotwór czy choroby zapalne jelit – krew może być zupełnie niedostrzegalna gołym okiem. Mówimy wtedy o tzw. krwawieniu utajonym, które można potwierdzić m.in. w badaniu na krew utajoną w kale (ang. FOB).
Niedokrwistość często towarzyszy ciężkim chorobom przewlekłym i może być jedną z ich pierwszych manifestacji. W sytuacji, kiedy pacjent zgłasza objawy także z innych narządów należy rozważyć różne przyczyny nieprawidłowych Przeczytaj również:
Źródło:
Halawi, Racha et al. “Anemia in the elderly: a consequence of aging?.” Expert review of hematology vol. 10,4 (2017): 327-335. doi:10.1080/17474086.2017.1285695
Khan, Leah. “Anemia in Childhood.” Pediatric annals vol. 47,2 (2018): e42-e47. doi:10.3928/19382359-20180129-01
Lanier, J Brian et al. “Anemia in Older Adults.” American family physician vol. 98,7 (2018): 437-442.
Pasricha, Sant-Rayn et al. “Iron deficiency.” Lancet (London, England) vol. 397,10270 (2021): 233-248. doi:10.1016/S0140-6736(20)32594-0
Phillips, James, and Adam C Henderson. “Hemolytic Anemia: Evaluation and Differential Diagnosis.” American family physician vol. 98,6 (2018): 354-361.
Powell, Darryl J, and Maureen Okam Achebe. “Anemia for the Primary Care Physician.” Primary care vol. 43,4 (2016): 527-542. doi:10.1016/j.pop.2016.07.006
Szczeklik, Andrzej, and Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2020. Medycyna Praktyczna, 2020.
Vieth, Julie T, and David R Lane. “Anemia.” Hematology/oncology clinics of North America vol. 31,6 (2017): 1045-1060. doi:10.1016/j.hoc.2017.08.008
Ware, Russell E et al. “Sickle cell disease.” Lancet (London, England) vol. 390,10091 (2017): 311-323. doi:10.1016/S0140-6736(17)30193-9
Weiss, Guenter et al. “Anemia of inflammation.” Blood vol. 133,1 (2019): 40-50. doi:10.1182/blood-2018-06-856500
Yueying, Chen et al. “Anemia and iron deficiency in Crohn’s disease.” Expert review of gastroenterology & hepatology vol. 14,3 (2020): 155-162. doi:10.1080/17474124.2020.1732817
