COVID-19, grypa sezonowa i przeziębienie

Na ile podobne są do siebie COVID-19, grypa sezonowa i przeziębienie? Na pewno wszystkie trzy choroby są wywoływane przez wirusy, a każda z nich przede wszystkim upośledza funkcjonowanie układu oddechowego. Czy na tym kończą się ich podobieństwa? Aby odpowiedzieć szczegółowo na to pytanie, przyjrzyjmy się bliżej czynnikom etiologicznym, objawom, diagnostyce, leczeniu oraz szczepieniom w kontekście przeziębienia, grypy sezonowej oraz COVID-19.

Czynnik etiologiczny

Grypa sezonowa jest ostrą chorobą zakaźną wywołaną przez zakażenie układu oddechowego wirusem grypy. Zachorowania występują corocznie, zazwyczaj od października do kwietnia (w Polsce szczyt zachorowań przypada zazwyczaj na okres lutego i marca), i są wywołane przez wirusy grypy typów A i B. Wirusy grypy cechują się dużą zmiennością antygenową, dlatego konieczna jest coroczna aktualizacja składu szczepionki. (zobacz artykuł na temat szczepienia na grypę). Okres wylęgania wirusa grypy (czas od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów) wynosi średnio 2 dni. Okres zakaźności u dorosłych to 1 dzień przed i 5 dni po wystąpieniu objawów (u dzieci nawet powyżej 10 dni).

Przeziębienie to zespół objawów związanych z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych wywołanego zakażeniem wirusowym. Czynnikiem etiologicznym może być ponad 200 typów wirusów, ale najczęstszym są rynowirusy (30-50% zakażeń). Okres wylęgania trwa ok. 1-2 dni, a zakaźność jest największa w ciągu trzech pierwszych dni choroby, chociaż może utrzymywać się nawet do 2 tygodni.

Czynnikiem etiologicznym COVID-19 jest koronawirus SARS-CoV-2 (koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2). Okres wylęgania trwa od 2 do 14 dni, średnio 5 dni (chociaż stwierdzano przypadki, w których czas ten wynosił nawet ponad 20 dni).  Okres zakaźności przypada na 3 dni przed pojawieniem się objawów i maleje po 7 dniach od ich wystąpienia. Materiał genetyczny wirusa (RNA) w drogach oddechowych wykrywa się przez ok. 20 dni. Warto mieć jednak na uwadze, że wykrycie RNA SARS-CoV-2 w większości przypadków nie jest równoznaczne z zakaźnością.
Wg. Kryteriów WHO za niezakaźnego można uznać pacjenta, w przypadku którego minęło 10 dni od zachorowania i dodatkowo 3 dni bez objawów klinicznych, takich jak gorączka (bez przyjmowania leków przeciwgorączkowych) i objawy ze strony układu oddechowego (kaszel, duszność). Pacjentów bezobjawowych, u których wynik badania w kierunku SARS-CoV-2 był dodatni, można uznać za niezakaźnych po 10 dniach od wykonania testu.

Objawy

W przypadku zakażenia wirusem grypy objawy występują nagle – gorączka, bóle mięśni, uczucie zmęczenia, dreszcze, ból głowy. Po ok. 3 dniach może wystąpić słabo nasilony ból gardła i katar oraz suchy kaszel. U dzieci grypa czasem objawia się także zapaleniem ucha środkowego lub krtani, biegunką i wymiotami. U osób starszych obserwuje się znaczne osłabienie a nawet zaburzenia świadomości. Objawy zazwyczaj ustępują samoistnie po 3-7 dniach. Do 50% zakażeń przebiega bezobjawowo.

Początek choroby przeziębieniowej jest zazwyczaj łagodny, kolejność występowania objawów może być różna. Pacjenci zgłaszają zazwyczaj osłabienie, ból głowy, ból gardła, początkowo wodnisty a następnie gęsty katar, kaszel, rzadko gorączkę. Na podstawie objawów nie da się stwierdzić gatunku wirusa. Nasilenie objawów jest największe w 3 dniu choroby, a dolegliwości ustępują samoistnie zazwyczaj po 7-10 dniach.

Spektrum objawów COVID-19 jest bardzo szerokie – od przypadków bezobjawowych do ciężkiej niewydolności oddechowej. Objawy to m.in. podwyższenie lub obniżenie temperatury ciała, zaburzenia węchu i smaku (niekiedy jedyny objaw zakażenia), katar, kaszel, złe samopoczucie, ból głowy, ból mięśni, ból gardła, biegunka, zapalenie spojówek, osutka. U osób starszych lub z niedoborem odporności często obserwuje się nietypowe objawy – spadek apetytu, dezorientację, senność, nudności lub wymioty. U blisko 80% chorych przebieg zakażenia SARS-CoV-2 jest łagodny –niewielkie objawy, ustępujące w ciągu 1–2 tyg. U 15% chorych rozwija się ciężka postać COVID-19, z dusznością i hipoksją. U ok. 5% objawowych zakażonych dochodzi do rozwoju ostrej niewydolności oddechowej, wstrząsu i niewydolności wielonarządowej.

Diagnostyka

W przypadku podejrzenia grypy zazwyczaj nie jest konieczne wykonywanie badań wirusologicznych, należy je jednak rozważyć u osób z grupy ryzyka lub w przypadku ciężkiego przebiegu choroby.

Rozpoznanie przeziębienia ustala się na podstawie wywiadu i objawów klinicznych. W ramach diagnostyki różnicowej lekarz może zdecydować o wykonaniu szybkich testów na grypę, RSV, adenowirusa.

Badania wirusologiczne w przypadku zakażenia SARS-CoV-2 znajdują szerokie zastosowanie. Obecnie wykorzystuje się trzy metody diagnostyczne: wykrywanie materiału genetycznego wirusa (RT-PCR), wykrywanie antygenu wirusaorazoznaczanie przeciwciał w surowicy krwi.

Leczenie

Leczenie objawowe grypy polega głównie na odpoczynku w łóżku, izolacji chorego, picia dużej ilości płynów. Stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen), w przypadku uporczywego kaszlu leki przeciwkaszlowe, leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa. Popularne leki, takie jak witamina C, rutozyd są nieskuteczne. W cięższych przypadkach należy wdrożyć leczenie lekami przeciwwirusowymi.

Leczenie objawowe przeziębienia jest podobne jak w przypadku grypy – odpoczynek, odpowiednie nawodnienie i izolacja chorego. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne stosuje się tylko w przypadku wystąpienia bólu lub gorączki. Można stosować izotoniczne lub hipertoniczne roztwory NaCl do nosa, leki przeciwkaszlowe. Warto rozważyć zastosowanie preparatów jeżówki (Echinacea purpurea) lub wyciągu z pelargonii afrykańskiej (Pelargonium sidoides), które skracają czas utrzymywania się objawów średnio o 1 dzień.

W łagodnych przypadkach COVID-19 stosuje się leczenie objawowe, podobne jak w przypadku grypy czy przeziębienia. Obecnie w UE, remdesiwir (lek przeciwwirusowy) został warunkowo zarejestrowany do leczenia chorych z COVID-19. W warunkach szpitalnych zastosowanie znajduje również podawanie osocza ozdrowieńców.

Szczepienia

Szczepienia na grypę są powszechnie stosowane od wielu lat, a ich skład co roku się zmienia. Wynika to z dużej zmienności typu A wirusa, który odpowiada za większość zakażeń w okresie występowania grypy sezonowej (październik kwiecień). Na temat szczepionki na SARS-CoV-2 pojawia się coraz więcej nowych informacji, a lek ten dopiero co pojawił się na rynku. Więcej o nowych możliwościach i wyzwaniach jakie niesie ze sobą szczepionka przeczytasz tu. Brak jest natomiast szczepień ochronnych w przypadku choroby przeziębieniowej.

* Grypę sezonową najczęściej wywołują wirusy podtypów H1N1 i H3N2, należące do typu A. (H – białko powierzchniowe hemaglutynina, N – białko powierzchniowe neuraminidaza).

Źródło:
Szczeklik, Andrzej, and Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2020. Medycyna Praktyczna, 2020.